Yazdır
Kategori: Halife

Hilafet Devleti, Anayasa,  Madde 33: Hilafet mansıbının boşalmasının ardından Müslümanların işlerini yürütmek ve yeni halifenin nasbedilmesi icraatlarını yerine getirmek üzere aşağıdakiler uyarınca bir geçici emir tayin edilir:      a. Önceki halife ecelinin yakın olduğunu hissettiğinde veya salahiyetlerini bırakma niyetinde olduğunda bir geçici emir tayin edebilir.     b. Halife, bir geçici emir tayin edilmeden önce ölürse veya istifa ederse veya hilafet mansıbı ölüm veya istifa haricinde bir sebeple boşalırsa, muavinlerden [tefvîz muâvinlerinden] en yaşlı olanı geçici emir olur. Eğer o hilafet için aday olmak istiyorsa, ondan sonraki en yaşlı muavin, geçici emir olur ve hakeza.     c. Bütün muavinlerin aday olmak istemesi halinde, tenfîz vezirlerinden en yaşlı olanı geçici emir olur. Eğer o hilafet için aday olmak istiyorsa, ondan sonraki en yaşlı tenfîz veziri, geçici emir olur ve hakeza.     d. Bütün tenfîz vezirlerinin hilafet için aday olmak istemesi halinde, Tenfîz vezirlerinden en genç olanı geçici emir olur. e. Geçici emirin şer-i hükümler benimseme salahiyeti yoktur.     f. Geçici emir, üç gün içinde yeni bir halife nasbedilmesi icraatlarını tamamlamak üzere tüm gücünü kullanır. Mezâlim Mahkemesinin kabul ettiği kâhir bir sebep olmadıkça bu sürenin uzatılması caiz değildir.

Madde 33: Hilafet mansıbının boşalmasının ardından Müslümanların işlerini yürütmek ve yeni halifenin nasbedilmesi icraatlarını yerine getirmek üzere aşağıdakiler uyarınca bir geçici emir tayin edilir:

Halifenin, ecelinin yaklaştığını hissettiğinde, hilafet mansıbının boşalmasından uygun bir süre önce, yeni halife nasbetme icraatları boyunca Müslümanların yönetim işini üstlenmesi için bir

 "الأمير المؤقت "

“geçici emir” tayin etme hakkı vardır. Geçici emir, halifenin vefatından hemen sonra işine koyulur. Onun esasi işi, üç gün içerisinde yeni halifenin nasbedilmesi işlemini tamamlamaktır.

 Geçici emirin hükümler benimsemesi caiz değildir. Çünkü bu, ümmetin biat verdiği halifenin salahiyetlerindendir. Aynı şekilde hilafete kendisini aday gösterme veya adaylardan herhangi birini destekleme hakkı da yoktur. Zira Ömer [RadiyAllahu Anh] hilafet için aday gösterdiklerinin dışında birini geçici emir tayin etti.

 Bu emirin velayeti, yeni halifenin nasbedilmesi ile sona erer. Çünkü onun vazifesi, bu iş ile geçicidir.

 Bunun delili ise hançerlendiğinde Ömer’in yaptığı şeydir ve bu, hiçbir karşı çıkan olmaksızın sahâbe [Rıdvânullahi Aleyhim]’in gözü önünde olmuştur. Dolayısıyla bir icmâdır.

Ömer [RadiyAllahu Anh], hançerlendiğinde altı adaya şöyle demiştir:

«وليصلِّ بكم صهيب هذه الأيام الثلاثة التي تتشاورون فيها»

“Müşavere edeceğiniz şu üç gün, size Suheyb salâhı kıldırsın.” Sonra, Taberi Tarihi’nde geçtiği üzere Suheyb’e şöyle dedi:

«صل بالناس ثلاثة أيام، إلى أن قال: فإن اجتمع خمسة، ورضوا رجلاً، وأبى واحد، فاشدخ رأسه بالسيف ...»

“İnsanlara üç gün salâh kıldır!” Devamla şöyle dedi: “(Altı adaydan) beşi birleşir ve bir adama razı olurlar da birisi reddederse, kılıçla onun başını uçur!” Bu ise Suheyb’in üzerlerine emir tayin edildiği anlamına gelmektedir. Zira salâh için emir tayin edilmişti ki

 "إمارة الصلاة"

 İmârat-us Salâh [Salâh Emirliği] insanların emirliği anlamında idi. Çünkü o,

 "فاشدخ رأسه"

“başını uçur” sözü ile cezalandırma salahiyeti verilmişti ki emirsiz öldürme olmaz.

Bu iş, bir grup sahâbenin gözü önünde hiçbir karşı çıkan olmaksızın gerçekleşmiştir. Böylece halifenin, yeni halifenin nasbedilmesi icraatlarını üstlenecek bir geçici emir tayin etme hakkı olduğuna dair bir icmâdır. Ayrıca buna binaen halifenin hayatta iken, -yeni halifenin nasbedilmesi icraatları için bir geçici emir tayin etmeksizin halifenin vefat etmesi durumunda- herhangi bir şahsın geçici emir olabilmesini ifade eden bir madde benimsemesi caizdir.

Binaenaleyh halifenin ölümcül hastalığı sırasında bir geçici emir tayin etmemesi halinde, en yaşlı muavinin, onun hilafete aday olması halinde, yaşça ondan sonraki en yaşlı muavinin ve hakeza… ve sonra bunları yukarıdaki keyfiyete göre tenfîz vezirleri takip edecek şekilde bir geçici emir belirlenmesi benimsenmiştir.

Bu, halifenin azledilmesi halinde de geçerlidir. Geçici emir, aday olmamışsa en yaşlı muavin olur. Aday olmuşsa, sonraki olur, ta ki muavinler bitinceye kadar… Sonra en yaşlı tenfiz muavini olur ve hakeza. Hepsinin aday olmak istemesi halinde, en genç tenfîz veziri geçici emirliği üstlenmek zorunda kalır.

Bu emir; Resulullah [Sallallahu Aleyhi ve Sellem]’in cihat için veya Veda Haccı sırasında veya benzer durumlarda yaptığı gibi, cihada veya sefere çıktığı zamanlarda halifenin kendi yerine nâib kıldığı kimseden farklıdır. Zira bu durumlarda nâib kılınan kimse, söz konusu niyabetin gerektirdiği işlerin güdülmesi konusunda halifenin kendisi için belirlediği salahiyetlere sahiptir.